160 godina od prvog izdanja knjige „Istočni biser“ J.J.Zmaja
U 2021. godini obeležava se 160 godina od prvog izdanja knjige Jovana Jovanovića Zmaja „Istočni biser“.
Radi se o veoma vrednoj i raritetnoj knjizi srpske književnosti u koju je Zmaj utkao svoju ljubav prema Istoku i istočnjačkoj poeziji, a u koju se zaljubio još dok je boravio u Beču kada je na nemačkom jeziku čitao Bodenštetove prevode pesama raznih istočnjačkih pesnika, posebno Hafiza, Hajama i Mirze Šafija.
Zanesen istočnjačkom poezijom, Zmaj 1861. godine priređuje i objavljuje zbirku „Istočni biser” koju čine njegovi prepevi raznih istočnjačkih pesnika, pre svega persijskih, turskih, tatarskih, azerbejdžanskih i arapskih. Istok je za Zmaja bio san slobodnog, punog, intenzivnog, poetskog života. Pisao je o tome kako je bio zadivljen istočnjačkom poezijom sa kojom se upoznao preko nemačkih romantičara i kako njegova strasna duša ne može da podnese jednoličnu, suvoparnu sredinu, te kako je Istok svetlost koja obasjava i greje tu njegovu strasnu dušu. To potvrđuje i Jakov Ignjatović, u svojim „Memoarima” kada opisuje svoj prvi susret sa Zmajem u Beču 1852. godine: „Zmaj je tada bled i povučen mlad đak, koji ne ispušta iz ruku persijske pesnike. I on počinje prevoditi istočne pesnike, sa velikom ljubavlju, sa velikom veštinom, sa toliko uspeha da su njegovi prevodi Bodenšteta bolji i većma istočnjački no sam original nemačkog pesnika. Listovi šezdesetih godina puni su njegovih prevoda po Bodenštetu i Daumeru, pesnika persijskih, arapskih, tatarskih, turskih i Zmaj je pun oduševljenja za Hafisa „bezbožnika neumrlog” kod kojega traži i nalazi epikurejsku filozofiju života.“ Rezultat Zmajevog proučavanja orijentalne poezije ujedno je i doprinos prevodilaštvu, odnosno uspešnom prepevavanju strane poezije na srpski jezik, što može da posluži kao obrazac, čak i danas.
Ova knjiga, svoje prvo izdanje doživela je 1861. godine u Novom Sadu, a drugo 1920. godine u Sarajevu. Treće, reizdanje, svetlost dana je ugledalo 2011. godine, čime je obeležen jubilej – 150 godina od prvog izdanja ove zbirke, čime je i sama knjiga sačuvana od zaborava. Danas jedini srpski veb-portal posvećen kulturama Istoka i međusobnoj saradnji Srbije i zemalja Istoka nosi naziv „Istočni biser“, upravo inspirisan ovom jedinstvenom zbirkom i velikom idejom omiljenog srpskog pesnika Jovana Jovanovića Zmaja.
